“НИҲОЛ” ташаббусларни ривожлантириш ва қўллаб-қувватлаш маркази – Тошкент шаҳри ва Тошкент вилоятидаги етакчи аёллар ташаббуси билан ташкил этилган нодавлат нотижорат, жамоат ташкилоти.
НИҲОЛ марказининг вазифаси фуқароларнинг, айниқса, қишлоқ жойларда яшовчи ёшлар, аёллар ва ногиронларнинг ташаббусларини ҳар томонлама ривожлантириш ва қўллаб-қувватлашга кўмаклашишдан иборат. Мақсад – уларга фуқаролик жамиятини шакллантириш, ижтимоий тараққиётни демократлаштиришда иштирок этиш учун ўз ҳуқуқ ва эркинликларидан фойдаланишга кўмаклашиш. Бунга таълим, маълумот ва маслаҳатлардан фойдаланишни таъминлаш орқали эришилади.
2022-йилда “Equality Now” халқаро инсон ҳуқуқлари ташкилоти НИҲОЛ маркази билан уч йиллик қўшма лойиҳани бошлади.
Equality Now бутун дунё бўйлаб аёллар ва қизларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва тарғиб қилиш билан шуғулланувчи халқаро ташкилот бўлиб, асосий эътибор ҳуқуқий тенглик ва жинсий зўравонлик, зарарли амалиётлар ва жинсий эксплуатация учун одам савдосига чек қўйишга қаратилган.
Лойиҳанинг мақсади Ўзбекистонда гендер тенглигини таъминлашда фуқаролик жамиятининг ролини кучайтиришдан иборат. Лойиҳа Европа Иттифоқининг Ўзбекистондаги делегациясининг молиявий кўмагида амалга оширилмоқда.
Лойиҳа Ўзбекистондаги фуқаролик жамияти ташкилотларини инсон ҳуқуқлари, хусусан, аёллар ҳуқуқлари соҳасида билим, кўникма ва салоҳиятини ривожлантиришда қўллаб-қувватлашга қаратилган. Ўзбекистонда бу масалаларга етарлича эътибор берилмаяпти. Ушбу мақсадга эришиш учун Ўзбекистондаги фуқаролик жамияти вакиллари бўлган ва хотин-қизлар ҳуқуқлари масалалари билан шуғулланувчи 10-12 фуқаролик жамияти ташкилоти ва медиа гуруҳлари учун кенг қамровли ва яхлит салоҳиятни ошириш дастури таклиф этилмоқда.
Лойиҳа доирасида Equality Now ва Ниҳол аёллар ва қизларга нисбатан зўравонликка нисбатан муросасизликни шакллантириш, аёллар ва қизларнинг одил судловдан фойдаланиш имкониятини ошириш ва жамиятда гендер асосидаги зўравонлик ҳақида биргаликда хабардорликни ошириш ва Ўзбекистонда аёлларга нисбатан жинсий зўравонликнинг олдини олиш бўйича қонунлар ва амалиётларга ўзгартиришлар киритиш мақсадида “Зўравонликка биргаликда қарши” норасмий тармоғини яратди. Тармоқнинг вазифаси: кучларни бирлаштириш ва қизлар ва аёлларга нисбатан зўравонликнинг барча шаклларига қарши курашиш ва уларни йўқ қилишга таъсир кўрсатиш. Тармоқ Ўзбекистондаги жинсий зўравонлик бўйича ўз статистикасини юритиш учун жинсий зўравонлик ҳолатлари ҳақида маълумот тўплайди.
Лойиҳа доирасида фуқаролик жамияти ташкилотлари вакиллари тарғибот кампанияларини ишлаб чиқиш ва ўтказиш бўйича билим ва кўникмаларга эга бўлди. 6 та нодавлат нотижорат ташкилотлари (ННТ) жинсий зўравонликка қарши курашишга қаратилган тарғибот кампанияларини амалга ошириш учун кичик грант танловида ғолиб чиқиш имкониятига эга бўлди. Нодавлат нотижорат ташкилотлари Тошкент, Навоий, Нукус шаҳарларида фаол бўлиб, давра суҳбатлари, олий ўқув юртларида маърузалар, тренинг ва семинарлар каби турли тадбирлар ўтказмоқда.
“Ниҳол” ва “Equality Now” турли мавзуларда китобхонлар ўртасида хабардорлик ва билим ҳосил қилиш орқали ижтимоий тармоқлар орқали “Гендер асосидаги зўравонликка қарши 16 кунлик фаоллик” акциясида иштирок этмоқда. 2023-йилда гендер асосидаги зўравонлик ва фуқаролик жамиятининг аёллар ҳуқуқларини илгари суришдаги роли ҳақида хабардорликни ошириш мақсадида видеороликлар яратилди ва ижтимоий тармоқларда баҳам кўрилди. Видеолар рус тилида яратилган бўлиб, тармоқ иштирокчилари кўмагида ўзбек тилига таржима қилинган ва сурдо-таржима билан таъминланган.
Equality Now ва Ниҳол фуқаролик жамияти ташкилотларини халқаро адвокатлик ва муқобил ҳисоботлар бўйича ўқитди. Айниқса, шу мақсадда лойиҳа томонидан ўзбек, рус ва инглиз тилларида инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро механизмлардан фойдаланган ҳолда аёллар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича босқичма-босқич Қўлланма ишлаб чиқилди. Қўлланма кейинчалик 4 та қўшимча тилга таржима қилинган ва фуқаролик жамияти ташкилотлари томонидан бошқа мамлакатларда халқаро адвокатлик қилиш учун фойдаланилади. Equality Now ва Ниҳол “Зўравонликка биргаликда қарши” тармоғи билан биргаликда халқаро инсон ҳуқуқлари шартнома тузилмалари учун Ўзбекистонда жинсий зўравонликка учраган аёллар ва қизларнинг одил судловдан фойдаланиш ҳолатини таҳлил қилувчи муқобил ҳисоботлар ҳамда аёллар ва қизларнинг одил судловдан фойдаланиш имкониятларини яхшилаш бўйича қонун ва амалиётларни ўзгартириш бўйича тавсиялар ишлаб чиқмоқда.
Лойиҳа доирасида маҳаллий ҳуқуқшуносларнинг миллий ва халқаро даражада аёлларга нисбатан зўравонлик ҳолатларини кўриб чиқиш бўйича билим ва кўникмаларини ривожлантириш мақсадида юридик клиника ўтказилди. Адлия тизимидаги ўзгаришларни рағбатлантириш учун стратегик суд жараёнлари режалаштирилган.
Айни пайтда тармоқ аёлларга нисбатан жинсий зўравонлик бўйича Ўзбекистоннинг моддий ва процессуал қонунчилигини, шунингдек, Ўзбекистон Республикасининг Олтинчи даврий ҳисоботини кўриб чиқиш якунлари бўйича CЕДАW тавсияларини амалга ошириш бўйича Миллий ҳаракатлар режасига мувофиқ, ОҲЧРнинг Ўзбекистон даврий умумжаҳон шарҳининг 44-сессияси бўйича тавсияларига ҳамда «Хотин-қизлар ва болалар ҳуқуқлари, эркинликлари ҳамда қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш тизими янада такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида» Ўзбекистон Республикасининг Қонунига асосан Ўзбекистонда аёллар ва қизларга нисбатан зўравонлик ҳолатлари бўйича давлат статистикасини тўплаш концепциясини амалга ошириш бўйича ўзгартириш бўйича таклифлар тайёрламоқда.